Hàng năm, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đẩy mạnh thông tin, tuyên truyền cho các địa phương, người sản xuất biết về quy trình thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa; đồng thời hướng dẫn kỹ thuật một số cây trồng chuyển đổi, phổ biến những mô hình hiệu quả để người sản xuất áp dụng nâng cao hiệu quả sản xuất và thu nhập từ chuyển đổi; tăng cường chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho người sản xuất; chú trọng công tác dồn điền, đổi thửa hình thành vùng sản xuất tập trung, cánh đồng lớn. Bên cạnh đó, các sở, ngành liên quan phối hợp với các địa phương đẩy mạnh liên kết với doanh nghiệp trong thu mua, chế biến sản phẩm cây trồng chuyển đổi theo chuỗi giá trị; khuyến khích, hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ sở chế biến nông sản mới và nâng cấp các cơ sở hiện có trên địa bàn nhằm nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm đầu ra; hoàn thiện hệ thống giao thông, thủy lợi nội đồng, nhất là hệ thống tiêu thoát nước các vùng chuyển đổi sản xuất hàng hóa tập trung.

Theo thống kê, từ năm 2017 đến nay, toàn tỉnh đã thực hiện chuyển đổi được gần 7.760 ha đất lúa kém hiệu quả, trong đó diện tích trồng cây hàng năm gần 1.430 ha, diện tích trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản 6.330 ha.

Riêng năm 2021, tổng diện tích thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa toàn tỉnh là 169,3 ha. Cụ thể, lạc 36,5 ha; ngô 33,3 ha; rau 31,9 ha; đậu xanh 21,7 ha; dưa hấu 20,9 ha; sen 17,5 ha; mè 6 ha; mía 1,5 ha. Nhìn chung, chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất lúa đã mang lại hiệu quả cao, giúp nông dân nâng cao thu nhập trên đơn vị diện tích, giảm được áp lực nước tưới trong điều kiện biến đổi khí hậu, nhất là hạn hán diễn ra gay gắt, khó lường... Các cây trồng chuyển đổi cho lãi ròng trên 20 triệu đồng/ha/vụ, có một số mô hình lãi đến 140 triệu đồng/ha/vụ, hiệu quả kinh tế mang lại cao hơn từ 02 - 07 lần so với sản xuất lúa. Trong đó cao nhất là trồng dưa hấu từ 120 - 140 triệu đồng/ha/năm, gấp 06 - 07 lần so với trồng lúa; rau các loại cho lợi nhuận 80 - 100 triệu đồng, gấp 04 - 05 lần trồng lúa; sen cho lợi nhuận 40 - 45 triệu đồng/ha/năm, gấp 02 - 2,5 lần trồng lúa…

Trong năm, toàn tỉnh cũng đã chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản với diện tích 480,5 ha. Các đối tượng thủy sản được nuôi kết hợp trong ruộng lúa gồm cá lóc, cá chép, cá mè, cá rô phi, cá diếc, tôm đất... Sau 04 - 05 tháng nuôi năng suất bình quân các loại cá đạt 01 - 1,4 tấn/ha, tôm đạt 0,5 - 0,6 tấn/ha. Tổng thu nhập của mô hình trồng lúa kết hợp nuôi trồng thủy sản đạt từ 60 - 100 triệu đồng/ha/năm, trong khi chi phí cho sản xuất lúa giảm đi từ 10 - 15% so với không thả cá.

Có thể nhận thấy, chủ trương, chính sách về chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa là đúng đắn và nhận được sự đồng tình, hưởng ứng của các cấp ủy, chính quyền, nhất là người dân trên địa bàn tỉnh. Cùng với nguồn kinh phí của tỉnh, nhiều địa phương đã quan tâm chỉ đạo, hỗ trợ kinh phí để khuyến khích người dân chuyển đổi các cây trồng có giá trị cao. Người nông dân cũng hưởng ứng tích cực việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, góp phần đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, nâng cao thu nhập. Các cây trồng chuyển đổi cho hiệu quả kinh tế cao hơn gấp nhiều lần so với trồng lúa, giúp người nông dân khai thác hiệu quả hơn diện tích đất trồng lúa bằng cách chuyển sang trồng những loại cây trồng chịu hạn, thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc xây dựng được các mô hình cây trồng cạn thích ứng với biến đôi khí hậu cũng đã tạo nền tảng vững chắc cho tái cơ cấu ngành trồng trọt nhằm xây dựng một nền nông nghiệp phát triến toàn diện và bền vững.

Tuy nhiên, công tác chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa còn gặp nhiều khó khăn do điều kiện thời tiết diễn biến bất thường, đầu vụ Đông Xuân mưa rét kéo dài; vụ Hè Thu nắng nóng, hạn hán thường xuyên xảy ra, cuối vụ mưa lũ, khó khăn trong công tác làm đất và gieo trồng các loại cây chuyển đổi; phần lớn công trình thủy lợi được thiết kế, xây dựng phục vụ trồng lúa, chưa đáp ứng được nhu cầu tiêu thoát nước cho cây trồng cạn nên diện tích chuyển đổi dễ bị ngập úng, nước thoát không kịp khi mưa to. Bên cạnh đó, thị trường tiêu thụ, giá cả sản phẩm cây trồng chuyển đổi không ổn định, đầu ra còn nhiều khó khăn, sản xuất chưa chủ động trong khi giá cả các vật tư tăng cao nên người sản xuất chưa yên tâm chuyển đổi cơ cấu cây trồng và đầu tư thâm canh các loại cây trồng cạn có giá trị kinh tế cao.

Năm 2022, toàn tỉnh phấn đấu tổng diện tích chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên đất trồng lúa đạt 868,2 ha, trong đó chuyển đổi sang trồng cây hàng năm 401,7 ha; sang trồng cây lâu năm 0,5 ha và sang trồng lúa kết hợp với nuôi trồng thủy sản 466 ha. Để việc chuyển đổi đảm bảo hiệu quả kinh tế cao, ổn định và bền vững, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương xây dựng kế hoạch chuyển đổi cơ cấu cây trồng, xây dựng cánh đồng lớn gắn với tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị; lựa chọn đối tượng cây trồng phù hợp với nhu cầu thị trường, tiềm năng lợi thế về nguồn nhân lực, các điều kiện tự nhiên; đồng thời tập trung hướng dẫn kỹ thuật một số cây trồng chuyển đổi, phổ biến những mô hình hiệu quả để người sản xuất áp dụng...

PV:NQ